در این آموزش بصورت کامل با انواع کود آهن, انواع کلات آهن، مزایا، معایب و موارد مصرف هرکدام آشنا خواهید شد. همچنین در انتها به معرفی بهترین کود آهن برای مصرف در باغات و کشت‌های زراعی پرداخته می‌شود.
یکی از عوامل محدود کننده رشد در گیاهان، کمبود آهن است. اگرچه این عنصر در مقادیر کم مورد نیاز است، اما تاثیر کلانی بر سلامت گیاه دارد. آهن در خاک به مقدار زیادی وجود دارد اما به‌حالت قابل جذب برای گیاهان قرار ندارد. و این موضوع باعث کمبود آهن در گیاهان می‌شود.
بهترین کود آهن
بهترین نوع کود آهن چیست ؟
چرا قیمت کود های آهن متفاوت است و تفاوت های زیادی بین آن ها دیده می شود.
در این مقاله قصد داریم تا با انواع کود آهن بیشتر آشنا شده و کود آهن مورد نیازمان را مشخص کنیم.
به طور کلی دو نوع کود آهن وجود دارد.
1 ) کود آهن با مصرف خاکی
2 ) کود آهن محلول پاشی
آهن محلول پاشی سریع تر جذب گیاه می شود و باعث تیره تر شدن برگ ها در مدت زمان کوتاه تری نسبت به آهن خاکی می شود.
اما معایبی نیز دارد.
کود آهن محلول پاشی ماندگاری خیلی کمتری نسبت به آهن خاکی داشته و همچنین محلول پاشی بر روی گیاهان مستلزم زمان و هزینه ی بیشتری است.
توصیه آل کود برای گیاهان خانگی و همچنین برای درختان میوه در تعداد کم که گاهآ در تمامی منازل یافت می شود کود آهن محلول پاشی است.
کود آهن با مصرف خاکی :
این نوع آهن به اسم آهن 6 درصد کلات شده نیز معروف است .
بر روی تمامی انواع بسته های کود آهن کلات شده عدد 6 درصد را میبینیم .
و اما چند درصد از 6 درصد جذب گیاه می شود ؟
بر روی بسته بندی های کود آهن یک کیلویی گزینه ای به اسم اورتو اورتو میبینیم که اعدادی همانند 3.2 ، 3.8 ، 4.8 دیده می شود.
این اعداد هر چه بزرگتر باشد و به عدد 6 نزدیک تر باشد آن نوع کود با کیفیت تر و گران تر است.
در واقع عدد اورتو اورتو میزان جذب کود آهن توسط گیاه را نشان میدهد.
شما می توانید هر نمونه از کود های آهن نامبرده بالا را از طریق وبسایت آل کود همراه با مشاوره رایگان دریافت نمایید.
کافیست از بالای همین صفحه با کارشناسان فروش ما در ارتباط باشید.
با تشکر از توجه شما جهت افزایش سطح علمی و تجربی آل کود ما را از نظرات، پیشنهادات و بخصوص انتقادات سازنده خود بهره مند سازید.
جذب آهن توسط گیاهان
اگرچه بیشتر آهن موجود در پوسته زمین به شکل Fe+3 است، اما فرم Fe+2 از نظر فیزیولوژیکی برای گیاهان از اهمیت بالاتری برخوردار است. این فرم نسبتا محلول بوده اما به‌راحتی به فرم Fe+3 اکسید شده و سپس رسوب می‌کند. Fe+3 در pHهای خنثی و بالا (خاک‌های قلیایی) نامحلول است و این باعث می‌شود در چنین خاک‌هایی آهن در دسترس گیاه نباشد. همچنین در خاک‌های قلیایی و آهکی آهن براحتی با یونهای فسفات، کربونات‌ها، کلسیم، منیزیم و هیدروکسید ترکیب شده و از دسترس گیاه خارج می‌شود. در این نوع خاک‌ها برای جبران کمبود آهن توصیه می‌شود از کودهای مناسب مانند کلات آهن استفاده کنید.
گیاهان آهن را به فرم‌های فریک (Fe+3) یا فروس (Fe+2) جذب میکنند. در گیاهان خانواده گرامینه فرم Fe+3 جذب می‌شود.
گیاهان برای جذب آهن مکانیسم‌های مختلفی را اتخاذ میکنند.
- مکانیسم کلاته کردن: دسته‌ای از گیاهان با تولید برخی اسیدهای آلی مانند سیدروفورها و کلات کردن آهن، آن را جذب میکنند. سیدروفورها با آهن پیوند برقرار کرده و آن را جذب گیاه میکنند. این مکانیزم به کلاته شدن معروف است.
- مکانیسم آزاد کردن پروتون از ریشه‌ها: دسته دیگر از گیاهان با ترشح پروتون (+H) از ریشه خود، در نتیجه کاهش pH در محیط ریشه، باعث تسهیل جذب کاتیون‌هایی مانند آهن می‌شود.
از این جهت انتخاب کود نیتروژنه می‌تواند موثر باشد. کودهای نیتروژنه به فرم آمونیوم (+NH₄) باعث افزایش آزاد شدن پروتون‌ها از ریشه گیاه وکاهش pH محیط آن و تسهیل جذب آهن می‌شود. اما کودهای نیتروژنه به فرم نیترات (+NO3) باعث آزاد شدن یونهای هیدروکسید (OH) و افزایش pH در ناحیه ریشه شده و باعث کاهش جذب آهن می‌شوند. ریشه‌های جدید و موئین فعالیت زیادی در جذب آهن دارند، بنابراین حفظ یک سیستم ریشه‌ای سالم ضروری است.
مدیریت کمبود آهن در گیاهان
زمانی که از کمبود آهن اطمینان حاصل کردید، می‌توان با استفاده از محلول‌پاشی انواع کود آهن این کمبود را در کوتاه مدت برطرف کرد، اما بهترین اقدام پیشگیری است. بنابراین کشاورزان باید برای جلوگیری از بروز مشکل کمبود آهن در آینده، علت واقعی کمبود را شناسایی و آن را رفع کنند.
دربرخی مواقع، کمبود آهن در گیاه نشان دهنده تامین ناکافی آهن در خاک نیست و ممکن است بنابردلایل مختلف درخت در جذب آهن با مشکل مواجه باشد. همچنین ممکن است این کمبود به‌خاطر شرایطی باشد که دسترسی گیاه به آهن را با مشکل مواجه می‌سازد. به عنوان مثال شوری خاک، دمای پایین، کربونات‌ها، وجود عناصر دیگر مانند فسفر و کلسیم و … ممکن است باعث کاهش جذب آهن توسط گیاه شوند.
انواع کود آهن
درختان زمانی عناصر غذایی را جذب میکنند که این عناصر بصورت محلول در آب باشند. در pHهای قلیایی (بالاتر از 6.5) آهن با کلسیم و سایر یون‌ها واکنش داده و رسوب می‌کند، این عمل باعث می‌شود آهن غیرقابل دسترس برای گیاهان شود. با استفاده از کودهای مناسب آهن می‌توان کمبود این عنصر را در گیاهان برطرف کرد. انواع مختلفی از کودهای آهن در بازار موجود هستند که در این مقاله به بررسی آنها پرداخته و بهترین کود آهن برای انواع کشت‌ها در شرایط مختلف خاکی را معرفی خواهیم کرد. آهن مورد نیاز گیاهان را می‌توان از منابع مختلفی کودی مانند سولفات آهن، انواع کلات آهن و اکسید آهن تامین کرد. اما هرکدام از این منابع کودی دارای معایب و مزایایی است.
جدول 1. مقایسه انواع کود آهن براساس فرمول شیمیایی و درصد آهن موجود در کود
| منبع کود آهن | فرمول شیمیایی | درصد آهن (Fe) | توضیحات |
| سولفات آهن | Fe2(SO4)3 FeSO4 |
20-23 | Fe2(SO4)3 : سولفات آهن 3 ظرفیتی FeSO4 : سولفات آهن 2 ظرفیتی ( 7 آبه) |
| کلات‌های آهن | EDTA DTPA EDDHA |
5-10 | کارایی بهتری نسبت به سایر کودهای آهن دارند. |
| اکسیدهای آهن | Fe2O3 FeO |
70-77 | عمدتا در pHهای قلیایی غیرقابل مصرف هستند. |
شاید در نگاه اول به جدول مقایسه انواع کود آهن چنین برداشت کنید که کودهایی که درصد آهن بالاتری دارند کود خوبی هستند، اما باید توجه کنید که لزوما اینطور نیست، و ممکن است کودی که درصد پایینی دارد در شرایط محیطی خاص بهتر از کودی که آهن بالا دارد عمل کند.
سولفات آهن
سولفات‌های آهن جزو رایج‌ترین کودهای آهن هستند که بصورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کودها بصورت گرانوله و پودری فرموله و به فروش می‌رسند.
همانطور که در جدول بالا مشاهده کردید، کودهای سولفات آهن عمدتا به دو فرم سولفات آهن 2 ظرفیتی و سولفات آهن 3 ظرفیتی عرضه می‌شوند. و بسته به نوع کود، 20 تا 23 درصد آهن دارند. سولفات آهن دو ظرفیتی با عنوان سولفات آهن 7 آبه نیز شناخته می‌شود و در مقایسه با سولفات آهن سه ظرفیتی بهتر در دسترس گیاه قرار گرفته و جذب گیاه می‌شوند که بستگی زیادی به pH خاک دارد. سولفات آهن علاوه بر آهن، مقادیری گوگرد نیز دارد که می‌تواند به تغذیه گوگرد گیاه کمک کند.
مصرف خاکی سولفات آهن در خاک‌های آهکی و قلیایی بخصوص در pHهای بالای 7 بی‌اثر می‌باشد. چرا که در چنین شرایطی آهن موجود در کود بسرعت به آهن سه ظرفیتی (Fe+3) اکسید شده و رسوب می‌کند و عملا برای گیاه قابل استفاده نیست. توصیه می‌شود در pHهای قلیایی این کود بصورت محلول‌پاشی برگی مصرف شود.
کود اکسید آهن
اکسیدهای آهن در بین سایر کودهای آهن دارای بالاترین درصد آهن هستند. اما این کودها محلول در آب نبوده و باید توجه داشته باشید که در pH های بالای 6.0 عملا این کودها قابلیت استفاده ندارند چرا که در چنین شرایطی آهن این کود قابل دسترس ریشه گیاهان نیست.
کود کلات آهن
نوع دیگری از کودهای آهن، کلات‌های آهن هستند. کلات آهن کودی است که در آن، عنصر آهن توسط برخی مولکول‌های کلات‌کننده مانند اسید آمینه‌ها و یا کلات کننده‌های مصنوعی مانند EDTA, DTPA, EDDHA بصورت محافظت شده درآمده است. استفاده از کلات آهن در خاک‌های قلیایی بسیار موثر است. یکی از بهترین کلات‌های آهنی که می‌تواند نتایج مطلوبی روی گیاهان داشته باشد، کلات آهن EDDHA (سکوسترین 138) است.
مزایای کود کلات آهن
زمانی که عمل کلات‌سازی روی عنصر غذایی مانند آهن صورت می‌گیرد، احتمال رسوب یا آبشویی آن کاهش یافته، حلالیت و تحرک آهن در خاک بالا می‌رود و همچنین دسترسی گیاه به آن عنصر غذایی افزایش می‌یابد.
انواع کود کلات آهن
همانطور که گفته شد برای کلاته کردن آهن از ترکیبات مختلفی استفاده می‌شود اما کلات‌های رایجی که در بازار عرضه می‌شوند شامل EDDHA, DTPA, EDTA هستند. کارایی این کودها بستگی زیادی به pH خاک دارد.
کلات EDTA : این کلات، آهن را در pHهای زیر 6.0 بخوبی نگه می‌دارد، اما در pH 6.5 ، نیمی از آهن رسوب کرده و در pHهای 7 و بالاتر عملا آهن موجود در کود از دسترس گیاه خارج می‌شود. کلات EDTA عمدتا در شرایط خاک‌های قلیایی قابلیت مصرف خاکی ندارد حتی اگر تولید‌کننده روی برچسب محصول، مصرف خاکی را توصیه کرده باشد. در چنین خاک‌هایی توصیه می‌شود بصورت برگ‌پاشی مصرف شود. کلات‌های EDTA جزو کلات‌های ضعیف آهن به شمار می‌روند.
کلات DTPA : پایداری این کلات، از کلات‌های EDTA بیشتر است و آهن را تا pH 7 بخوبی محافظت کرده و مانع از رسوب آن می‌شود، اما در pHهای بالاتر، مصرف خاکی این کود کارایی ندارد و آهن آن غیرقابل جذب توسط گیاه می‌شود. در خاک‌های قلیایی مصرف خاکی این کود نیز توصیه نمی‌شود، و تنها می‌توان بصورت محلول‌پاشی برگی استفاده کرد.
کلات EDDHA : این کلات جزو قوی‌ترین و پایدارترین کلات‌های آهن است و دسترسی گیاه به آهن را تقریبا در تمام سطوح pH فراهم میکنند. این نوع کود با عنوان کلات سکوسترین 138 نیز شناخته می‌شود. این کود را می‌توان بصورت خاکی نیز مصرف کرد. کلات EDDHA نسبت به سایر کلات‌ها گران‌تر می‌باشد. این نوع کلات آهن بصورت پودر جامد حاوی 6 درصد آهن در بازار به فروش‌رسد.
جدول 2. مقایسه انواع کود کلات آهن براساس پایداری در محدوده‌های مختلف pH خاک
| نوع کلات آهن | پایداری کلات در محدوده pH |
| EDTA | 1.5-6.5 |
| DTPA | 1.5-7.5 |
| EDDHA | 3-10 |
مقایسه کارایی انواع کلات آهن در محدوده‌های مختلف pH خاک
همانطور که در شکل بالا مشاهده می‌شود، کلات EDDHA در همه محدوده‌های pH بصورت 100 درصدی باعث پایداری آهن می‌شود و آن را بصورت پایدار در دسترس گیاه قرار میدهد.
در کشت‌های هیدروپونیک و بدون خاک، چون pH بستر کشت به‌راحتی قابل تنظیم است، در این شرایط می‌توان از کلات‌های پایدار و ارزان قیمت نیز استفاده کرد. اما در کشت‌های خاکی و در شرایطی که خاک قلیایی است، توصیه می‌شود از کلات‌های پایدارتر آهن مانند EDDHA استفاده کنید.
معرفی بهترین کود آهن
- در زمان انتخاب کود آهن برچسب محصول را به‌دقت مطالعه کرده و از محتوا و نوع کود مطلع شوید.
- در زمان خرید کود آهن، محصولات شرکت‌های معتبر را خریداری کنید.
- کود آهن را براساس شرایط روش مصرف، کشت و وضعیت خاک باغ یا مزرعه خود تهیه کنید.
- درصد بالای ذکر شده در برچسب محصول لزوما برتری آن کود را نشان نمی‌دهد. به عنوان مثال همانطور که در بالا گفت شده کلات‌های EDTA با اینکه درصد آهن بالایی دارند، اما در شرایط خاک‌های قلیایی، نمی‌توان آن را مصرف کرد.
در این مقاله به بحث معرفی بهترین کود آهن پرداخته نمی‌شود، چرا که هرکدام از آنها براساس شرایط دارای معایب و مزایایی هستند. اگر مقاله را از ابتدا مطالعه کرده باشید، خواهید توانست در بین انواع کود آهن، گزینه مناسب را براساس شرایط کشت خود انتخاب کنید. اگر وقت کافی برای مطالعه کامل مقاله ندارید، شاید جدول زیر بتواند شما را در انتخاب بهترین کود آهن راهنمایی کند.
جدول 3. مقایسه انواع کود آهن براساس مزایا، معایب و شرایط مصرف
| نوع کود | مزایا | معایب | توضیحات |
| سولفات آهن | علاوه برآهن، حاوی عنصر گوگرد نیز می‌باشد. نسبت به سایر کودها ارزان قیمت است. |
این کود در شرایط قلیایی خاک رسوب کرده و از دسترس گیاه خارج می‌شود. | هم بصورت محلول‌پاشی و هم ریشه‌ای قابلیت استفاده دارد، اما در شرایطی که خاک آهکی و قلیایی است، توصیه می‌شود بصورت محلول‌پاشی برگی مصرف شود. |
| کلات آهن EDTA | نسبت به کلات‌های دیگر ارزان‌تر است. کلات پایداری برای سایر ریزمغذی‌ها مانند عنصر روی است. |
کلات ضعیفی برای آهن است. در خاک‌های قلیایی ناپایدار بوده و نمی‌توان در چنین شرایطی آن را بصورت خاکی مصرف کرد. |
در خاک‌های ایران توصیه می‌شود بصورت محلول‌پاشی برگی مصرف شود. اگر خاک کشت مورد نظر شما اسیدی است، می‌توان بصورت خاکی مصرف کرد. |
| کلات آهن DTPA | نسبت به کلات EDDHA ارزان‌تر است. | در خاک‌های با pH قلیایی پایدار نبوده و آهن به‌سرعت رسوب می‌کند و از دسترس گیاه خارج می‌شود. بنابراین در این شرایط نمی‌توان این کود را بصورت خاکی مصرف کرد. | اکثر خاک‌های ایران بصورت قلیایی هستند، توصیه می‌شود در چنین شرایطی تنها بصورت محلول‌پاشی برگی مصرف شود. |
| کلات آهن EDDHA | پایدارترین و بهترین کلات آهن بوده و می‌توان هم بصورت محلول‌پاشی و هم خاکی آن را مصرف کرد. | نسبت به سایر کلات‌های آهن گران‌تر است. | هم در خاک‌های اسیدی و هم قلیایی می‌توان بصورت خاک‌مصرف و محلول‌پاشی استفاده کرد. در زمان محلول‌پاشی به دز مصرف توجه داشتید باشید. مصرف در دزهای بالا ممکن است سوزندگی برگی به همراه داشته باشد. |